İNSAN, GÖÇ VE SANAT

Göç ayrılıktır ve ayrılık taşıması en zor yüklerden biridir. Umarız kimse yerine yöresine hasret kalmaz. Ayrılık acısını ve toprak hasretini tatmaz. Zorla yerinden edilenler yeni sahiplendikleri yerlerde hayatta kalmayı başarır ve kimse hasretle sınanmaz.

Aykut Çavdar

Daha önce hiç duymadığınız bir şarkı hatta hiç anlamadığınız bir dilde söylendiği halde sizi çok derinden etkiledi mi? Bulunduğunuz yerde söylenen sözler sizinle aynı dilde olmadığı halde içinizde bir yerlere dokundu mu? Göç insanlık tarihinin en hazin öykülerine tema olmuş geçmişte ve günümüzde kendisine yine ve yeniden hazin öyküler yazdırmakta. Doğduğu topraklardan zorla koparılanlar ve ait oldukları topraklardan uzakta büyüyenler. Göçtüğünüz yere sizin alışmaya çalışmanız ve bu yerin sizi sindirmeye çalışması. Göç hangi yönden hangi yöne yapılırsa yapılsın hangi koşullarda yapılırsa yapılsın içinde ayrılık barındırır.

Tarihi göç hikayeleriyle bezenmiş şehrimiz Bursa’nın Kafkaslardan, Balkanlara, Orta Doğu’dan, Türkistan’a kardığı insanlık çizgisi ülkemizin her bir yöresinden de harmanlanan çok geniş yelpazesiyle eşine çok ender rastlanır bir desendedir. Özellikle Balkan göçü Bursa’nın karakterini kazanmasına en büyük etkiyi yapmış kendi yöreleri ile özdeşlikler kuran Balkan göçmenleri Bursa’yı Anadolu’nun sentez kentlerinden biri haline getirmiştir.

Geçtiğimiz ay Bursa Devlet Tiyatrosu’nun düzenlediği 5. Balkan Tiyatroları Festivali’ne katılım gösterirken köklerini özleyen yaşlıların kendi göçtükleri ülkelerden gelen ekipleri nasıl hasret ve özlemle izlediklerine şahit olurken önce kendi duygularımdan yola çıkarak daha önce hiç dinlememiş olmama rağmen duyduğum bazı şarkıların içimde nasıl titrediğini anladım. İnsan istemsiz bir biçimde bağlı olduğu kültürü genetik olarak içinde taşıyor sanırım. Aslında bu bağlılık farkında olmadan geliştirdiğimiz bir refleks. Özde insan olduğumuzu unutmasak aslında günümüzde kültürel farklılıklar insan olmanın en güzel yönlerinden biri. Ne yazık ki halen bu farklılıkları birbirimize karşı çok acımasızca değerlendiriyoruz.

Festivalde birçok farklı balkan ülkesinden tiyatro ekipleri kendi dillerinde oyunları sahneye koydular. Daha önceden bu kültürlere pek aşina olmayan izleyiciler farklı bir deneyim yaşarken Balkan göçmeni vatandaşlarımız ise yeniden hasret oldukları bölgeleriyle empati kurma şansı yakaladılar. Oldukça başarılı çalışılmış olan organizasyon sanatın birleştiren gücü ile buluşunca unutulmaz performanslar izlendi. Balkan ülkelerinden gelen ekipler çalışmalarıyla büyüledi. Bursa Devlet Tiyatrosu’nun organizasyonu ise övgüyü hak ediyordu.

Bugün yine iltica dünyanın en önemli gündemini oluşturmaya devam ediyor. İnsanlık kendi yarattığı Dünya tarihinden ders almamışa benziyor. Zamanında yaşanan her göç dalgası memnuniyetsizlikle karşılık bulmuş olmasına rağmen doğru entegrasyon gerçekleştirildiğinde çok olumlu katkılara ve geri dönüşlere gebedir. Yeter ki gelen yerinde duranı rahatsız etmesin yer sahibi ise geleni hor görmesin. Öncelikli olarak en büyük arzumuz hangi sebeple olursa olsun kimsenin doğduğu ve bağlı olduğu toprakları terk etmek zorunda kalmamasıdır.

Sanat yine en büyük katkısını bize insan oluğumuzu hatırlatarak yaptı. Günübirlik döngülerde hepimiz önceliklerimiz uğruna çatışırken insanlığımızı daha geri planlara atabiliyoruz. Ben tiyatro festivalinde oyunları izlerken aktivitelerde o yörelerin kültürlerine dair metalarla karşılaşırken hem kendi özdeşliklerimi ve o yörelerle olan bağlarımı yeniden keşfettim hem de bu hissiyatımı yazıya dökmek için oturduğumda aynı süreçleri farklı zamanlarda yaşayanların içinde bulunduğu durumu hatırladım. Hayatını idame ettirmekle ilgili problemlerle karşılaşmadıkça insanlar yaşadıkları yurtlarını sadece seyahat etmek için bırakırlar inanın.

Kitabe-i seng-i mezarda Orhan Veli üstadımızın dediği gibi ‘’Ölüm Allah’ın emri. Ayrılık olmasaydı.’’