Neden parmaklarımızı kütletiyoruz?

Hiç düşündünüz mü? Bir piyanist konserinden önce veya bir film sahnesinde kavga etmeden önce oyuncular parmaklarını neden kütletir?
Parmak kütletme, birçok film ve dizide güçlü bir “hazırlık” hareketi olarak kullanılır. Kavgadan önce, bir dövüş sahnesi öncesi ya da bir bilgisayar dehasının klavyeye saldırmadan önce yaptığı bir hareket olarak sıkça görülür. The Dark Knight’ta Joker’in ya da John Wick’in dövüş sahnelerinden önce parmaklarını kütletmesi, bu hareketin popüler kültürde ne kadar ikonik bir hale geldiğini gösteriyor.
İzleyenler hatırlar bir boksörü canlandıran ünlü oyuncu Brad Pitt SNATCH filminde kavga sahnesinden önce parmaklarını kütletirdi. Bunu bilinçli olarak yapan oyuncu karakterine daha doğal bir hava katmak istemişti.
Parmak kütletme, eklemlerin belirli bir hareketle ani bir ses çıkarmasıdır. Birçok insan bunu rahatlama hissiyle ilişkilendirirken, bazıları uzun vadeli etkileri konusunda endişelidir. Bu yazımızda, parmak kütletmenin mekanizmasını, nedenlerini, olası etkilerini ve kültürel boyutlarını ele alacağız.
Parmak kütletme, eklem kapsülünün içindeki gazların (özellikle azot) hızlı bir şekilde serbest kalmasıyla oluşur. Bu olaya “kavitasyon” denir. Eklemi çeken veya bükerek basıncı azaltan hareket, sinovyal sıvı içinde bir gaz boşluğu oluşturur. Gaz kabarcığının aniden çökmesi veya genişlemesi, karakteristik “kütleme” sesini üretir.
Sesin hemen ardından aynı eklemin tekrar kütletilememesinin nedeni, sinovyal sıvının gazı yeniden emmesi için belirli bir süre gerekmesidir. Bu süre genellikle 15-30 dakika arasında değişir.
Her eklem kütletilemez çünkü bu durum eklem yapısı, kapsül esnekliği ve çevresindeki kasların durumu gibi anatomik faktörlere bağlıdır.
İnsanlar Neden Parmak Kütletir?
Bazı kişiler için bu hareket alışkanlık veya stresle başa çıkma yöntemi olabilir. Psikolojik olarak bir rahatlama hissi yaratırken, bazıları için sadece motor bir alışkanlıktır. Birçok ünlü sporcu, müzisyen, stres atma veya konsantrasyon sağlama amacıyla bu alışkanlığa sahiptir.
Peki Parmak Kütletmenin Zararları Var mı?
Uzun yıllar boyunca, parmak kütletmenin eklem dejenerasyonu veya artrit riskini artırabileceği öne sürülmüştür. Ancak yapılan bilimsel çalışmalar, parmaklarını düzenli olarak kütleten bireylerde artrit riskinin artmadığını göstermiştir. Örneğin, Dr. Donald Unger kendi üzerinde yaptığı 60 yıllık bir deney sonucunda, parmaklarını sık kütletmesine rağmen artrit geliştirmediğini rapor etmiştir.
Dr. Donald Unger; 83 yaşındaki alerji uzmanı, 2009 yılının Ig Nobel ödülleri sahibiydi. Ig Nobel ödülleri bir mizah dergisi tarafından hazırlanan Nobel Ödülleri’nin esprili bir parodisidir. Yani bilime ilginç katkıları olan insana verilir.
Unger’in 60 yıldan uzun süren araştırması, eklemlerini çıtlatma alışkanlığının artrite yol açacağı yönündeki söylentiden esinlenmiştir. Bunu test etmek için, ergenliğinden beri sol elinin eklemlerini günde en az iki kez çıtlatıyor ancak sağ elinin eklemlerini hiç çıtlatmıyormuş. Çalışması sonucunda Unger, “Parmaklarıma bakıyorum ve her iki elimde de en ufak bir artrit belirtisi yok,” diyor.
Peki Kültürel ve Sosyal Boyutları?
Parmak kütletme, bazı kültürlerde bir alışkanlık olarak sık görülürken, bazı toplumlarda kaba veya rahatsız edici bir davranış olarak kabul edilir. Örneğin, ABD ve Avrupa’da yaygın bir alışkanlıkken, Asya kültürlerinde bu hareket bazen hoş karşılanmaz.
Bazı iş yerleri ve kütüphanelerde, insanların rahatsız olmasını engellemek için “Sessiz Alan” kurallarına parmak kütletme yasağı eklenmiştir.
Pek çok kişi tarafından bu ses hoş karşılanmasa da TikTok ve sosyal medya da videoları milyonlarca kez izlenmektedir. Özellikle ASMR içeriklerinde parmak kütletme sesleri oldukça popüler. ASMR (Autonomous Sensory Meridian Response), Türkçesiyle Otonom Duyusal Meridyen Tepkisi, bazı insanlar için rahatlatıcı bir his yaratan sesler, görseller ve dokunsal uyarıcılardan oluşan bir fenomen olarak tanımlanıyor.
Dünya Rekoru ise bu konuda 2017’de kırıldı. Tek seferde en fazla eklem kütletme rekoru Guinness Rekorlar Kitabı’na girdi. Baş, boyun, parmaklar, ayak parmakları ve omurgasını kullanarak toplam 32 eklem sesi çıkardı.
Sonuç
Parmak kütletme, sinovyal sıvıdaki gaz kabarcıklarının hareketiyle oluşan zararsız bir fenomendir. Mevcut bilimsel veriler, bunun eklem sağlığına kalıcı zarar vermediğini göstermektedir. Kültürel ve psikolojik yönleri de bulunan davranış, bazıları için rahatlama sağlarken, bazıları için sadece bir refleks hareketidir, bazıları içinse sadece alışkanlıktır.
Kısacası, eğer parmaklarınızı çıtlatmayı seviyorsanız, bu alışkanlığı sürdürmenizde bir sorun yok denebilir. Ama bu konudaki bir araştırmada dendiği gibi, “Parmak çıtlatmadaki en büyük sorun, yanınızdaki kişiye verdiğiniz rahatsızlıktır”